Chapter 3: વિભકિત
વિભકિત એટલે શું ?
વાકયમાં પદો વચ્ચે કર્તા, કર્મ, કરણ વગેરે જુદા જુદા પ્રકારનાં જે સંબંધો હોય છે તેને વિભકિત સંબંધ કે વિભકિત કહે છે .
વિભકિત શીખવા માટે શું યાદ રાખશો ?
[1] વિભકિતને લાગતા અનુગો : એ/થી/થકી/માં/નો/ની/નું/ના/નાં
[2] અનુગો અને નામયોગીઓ : અનુગો જેમ વિભકિત દર્શાવવાનું કામ કરે છે તેમ નામયોગીઓ પદની પાછળ આવે છે અને વિભકિત દર્શાવે છે.
[3] અનુગ પદની સાથે જોડાઇને આવે છે જયારે નામયોગી અલગ મૂકાય છે.
[4] નામયોગીઓ ધણીવાર પોતાની પહેલાઃ ને/નો/નું/ના/નાં વગેરેમાંથી કોઇ અનુગ લે છે.
[5] અનુગોની સંખ્યા ચોકકસ છે.: એ/થી/ને/માં/નો/ની/નું/ના/નાં
[6] નામયોગીઓ અનેક છે.:વતી/વડે/થકી/મારફત/દ્બારા/ સાથે/સિવાય /વિના/લીધ
/કારણે/તરીકે/પેઠે/માફક/માટે/કાજે/વાસ્તે/સારુ/ખાતર/તણકેરું/પાસે/તરફ/સામે/અંદર
/બહાર/ઉપર/આગળ/સુધી /અંગે વગેરે વગેરે.
[7] વિભકિતના અનુગો કે નામયોગીઓ મુખ્યત્વે સંજ્ઞા અને સર્વનામને લાગે છે.
ક્રમ વિભકિત પ્રત્યય (અનુગો/નામયોગીઓ)
૧ કર્તાવિભકિત – ને,એ,થી
૨ કર્મવિભકિત – ૦,ને
૩ કરણવિભકિત – એ,થી,વડે,મારફત,દ્બારા
૪ સંપ્રદાનવિભકિત – ને,માટે,કાજે,વાસ્તે/સારું
૫ અપાદાનવિભકિત – થી, થકી
૬ સંબંધવિભકિત – નો,ની,નું,ના,તણું,કેરું
૭ અધિકરણવિભકિત – એ,માં,પર,ઉપર,તરફ,સાથે,સુધી
૮ સંબોધનવિભકિત – ૦
કર્તાવિભકિત [પ્રથમાવિભકિત]:—
કોઇપણ પદ જ્યારે ક્રિયાના કરનારને દર્શાવે ત્યારે એ કર્તા વિભકિત છે.
પ્રત્યયઃ—0 ,એ,ને,થી
ઉદાહરણઃ—
૧ કોશાથી આજે નિશાળે જવાશે નહિ.
૨ સૂતો જ્યોતિષી પ્યાલી ને છાતી સાથે જડી દઇંઢ
૩ ડોહાએ હરખધેલા થઇને કાનાના બાપાને થાપોટોય મારી દીધો.
૪ ખતુડોશીએ ખડકી ઉઘાડી.
૫ શિલ્પીએ કેટલી ખુબીથી કંડાડી છે આ મૂર્તિંઢ
કર્મ વિભકિત [દ્વિતીયાવિભકિત] :—
ક્રિયાનુ લક્ષ્યકે વિષય બતાવનાર પદને કર્મ કહેવાય.
પ્રત્યયઃ— ૦,ને
ઉદાહરણઃ—
૧ કૃણાલ વાર્તા વાંચે છે.
૨ દાદાજી બાળકોને વાર્તા કહે છે.
૩ ભોજનમાં તે ભળે, મનુષ્યને લાગે મીઠું.
૪ ફાગણમાં વૃક્ષો પરથી સૂરજને ખરતો જોઉ છું.
૫ ખોબેખોબે એ સ્વચ્છ શીતળ જળને પીધંુ.
કરણ વિભકિત [તૃતીયા વિભકિત]:—
કરણ એટલે સાધન.ક્રિયા કરવા જે સાધન,કારણ કે રીત ઉપયોગી હોય તે પદ કરણ વિભકિત.
પ્રત્યયઃ—થી,વડે,થકી,દ્વારા,મારફતે
ઉદાહરણઃ—
૧ જૌમિન ગણિતનાં દાખલા મોઢેથી ગણી શકે છે.
૨ સાવરણીથી એણે ચોક વાળી નાખ્યો.
૩ સાપ આંખોથી સાંભળે છે.
૪ ઇન્દિરા ચકુ મારફતે દાદાને બોલાવે છે.
૫ આ હાથે છાડેલા— હાથથી છાડેલા ચોખા
સંપ્રદાન વિભકિત [ચતુર્થી વિભકિત]:—
ક્રિયાનુ ફળ જેને પ્રાપ્ત થાય છે તે સંપ્રદાન.
પ્રત્યયઃ—ને ,નેમાટે, માટે ,કાજે,વાસ્તે/સારું
ઉદાહરણઃ—
૧ જૈમિને કૃણાલને પુસ્તક આપ્યું.
૨ મુંજ કવિઓને ધન આપે છે.
૩ રાજાએ ગ્રંથ લખવાનું કામ વિદ્વવાનોને સોપ્યું.
૪ એક બાબતને માટે શંકા સૌ ધરતા હતા.
અપાદાન વિભકિત [પંચમી વિભકિત]:—
અપાદાન એટલે છુટા પડવું. વાકયમાં જ્યારે છુટા પડવાનોભાવ દર્શાવતાપદને અપાદાન.
પ્રત્યયઃ – થી, થકી
ઉદાહરણઃ—
૧ તે અમદાવાદથી મુંબઇ ગયો.
૨ આંબા પરથી કરી પડી.
૩ મહુડા ઉપરથી બધા મહુડા ખરી પડયા.
૪ શૂલપાણેશ્વર નવાગામથી ઞણ કિલોમીટર દૂર છે.
૫ શૂલપાણેશ્વર પાસેથી નદીને વહેતી જોઉ છું.
૬ મેં ખિસ્સામાંથી પૈસા કઢયાં.
સંબધવિભકિત [ષષ્ઠી વિભકિત]:—
જે નામ પદ સાથે સબંધ બતાવે તે પદને સંબધવિભકિત.
પ્રત્યયઃ—નુ,ના,ની નો ,તણું,કેરું
ઉદાહરણઃ—
૧ ઝાડના ટુકડે ટુકડા કરી નાખ્યા.
૨ મહારાજનો સ્વભાવ બહુ સારો .
૩ રેલવેનું ટાઇમટેબલ અટપટુ હોય છે.
૪ નરસિંહમહેતાના પદો આજે પણ પ્રખ્યાત છે.
૫ આ તો ભગવાનની લીલા છૈ.
અધિકરણ વિભકિત [સપ્તમી વિભકિત]:—
ક્રિયાનું સ્થાન કે સમય બતાવનાર પદોને અધિકરણ વિભકિત.
પ્રત્યયઃ—માં,પર,ઉપર એ,તરફ,સાથે,સુધી
૧ નર્મદાના કાંઠા પર શૂલપાણેશ્વરનું મંદિર છે.
૨ અમરો મહેલમાં રહે છે.
૩ કાનાનાં ઘરમાં આવાં ઠામવાસણો છે.
૪ દાદા પલગં ઉપર બેઠા છે.
— New chapter is coming soon — Write a review
Weekly Power Status
-- Power
Ranking 
-- Power
stone